ایمپلنت حین ارتودنسی از نظر علمی امکانپذیر است، اما همیشه انتخاب درستی نیست. بعضی وقتها بله، اغلب وقتها نه. اینکه بتوان همزمان ارتودنسی و ایمپلنت انجام داد، به عوامل مهمی مثل سن بیمار، کامل بودن رشد فک، تثبیت فضا و بایت و مرحلهای که ارتودنسی در آن قرار دارد بستگی دارد. در بزرگسالانی که حرکتهای اصلی دندانها تمام شده و شرایط دهان قابل پیشبینی است، گاهی میتوان ایمپلنت را در حین یا نزدیک به پایان ارتودنسی انجام داد؛ اما در نوجوانان یا بیمارانی که هنوز فضا و بایت نهایی نشده، عجله معمولاً به ضرر نتیجه نهایی تمام میشود. بنابراین سؤال اصلی این نیست که میشود یا نه، بلکه این است که آیا الان زمان درستی هست یا نه و جواب آن فقط با برنامهریزی مشترک ارتودنتیست و جراح ایمپلنت مشخص میشود.
| وضعیت بیمار/درمان | پیشنهاد کلی برای انجام ایمپلنت | دلیل اصلی | اقدام بعدی پیشنهادی |
| نوجوان در حال رشد، فک هنوز کامل نشده | بهتر است بعد از ارتودنسی و رشد کامل باشد | خطر کوتاهشدن ظاهری ایمپلنت با ادامه رشد فک | پایش رشد با رادیوگرافی، استفاده از پروتز موقت و حفظ فضا |
| بزرگسال، فضا و بایت هنوز در حال تغییر | بهتر است بعد از ارتودنسی باشد | احتمال بدجایی روکش و تماسهای غلط | تکمیل حرکتها، تثبیت بایت، سپس طراحی محل ایمپلنت |
| بزرگسال، فضا تثبیت شده و حرکتهای اصلی تمام شده | میتواند همزمان یا بلافاصله بعد از ارتودنسی باشد | بایت و فضا تقریباً نهایی و قابل پیشبینی است | طراحی مشترک جراح و ارتودنتیست، تهیه اسکن سهبعدی |
| نیاز به تکیهگاه محکم برای حرکت دندانها، دندانهای کافی موجود نیست | گاهی ایمپلنت یا مینیاسکرو حین ارتودنسی انجام میشود | استفاده از ایمپلنت بهعنوان انکوریج ثابت | بررسی دقیق توسط تیم درمان، انتخاب نوع انکوریج مناسب |
| بیمار با بهداشت دهان ضعیف و التهاب لثه | ابتدا ارتودنسی و بهبود بهداشت، تأخیر در ایمپلنت توصیه میشود | ریسک بالای عفونت و شکست ایمپلنت | آموزش بهداشت، جرمگیری، کنترل پلاک و سپس برنامه ایمپلنت |
آیا میشود همزمان ارتودنسی و ایمپلنت انجام داد؟
بله، ایمپلنت حین ارتودنسی گاهی شدنی است اما نه برای همه و نه در هر زمانی! برای فهم بهتر، باید بدانید ایمپلنت از نظر رفتاری با دندان طبیعی چه تفاوتی دارد. آیا ارتودنسی باعث پوسیدگی دندانها میشود؟
دندان طبیعی داخل استخوان فک توسط رباط پریودنتال (لیگامان دور ریشه) نگه داشته میشود. این رباط مثل یک کمکفنر ظریف عمل میکند و وقتی نیروهای ارتودنسی به دندان وارد میشود، اجازه میدهد ریشه دندان بهآرامی در استخوان جابهجا شود.
اما ایمپلنت داستان دیگری دارد. سطح تیتانیومی ایمپلنت مستقیماً با استخوان جوش میخورد (اوسئواینتگریشن) و عملاً مثل یک قطعه فلزی «جوشخورده» به فک رفتار میکند، نه مثل دندانی که شناور در رباط باشد.
مطابق نظر سایت dentistinrockville.com:
Unlike natural teeth, they are fused to the jawbone and cannot shift or rotate.
برخلاف دندانهای طبیعی، آنها به استخوان فک جوش خوردهاند و نمیتوانند تغییر مکان بدهند یا بچرخند.
بههمیندلیل:
- ایمپلنت را نمیتوان با براکت و سیم حرکت داد.
- اگر نیروهای ارتودنسی به آن وارد شود، احتمالاً به خود ایمپلنت یا روکش آسیب میرسد، نه اینکه جابهجا شود.
- درعینحال، همین ثبات باعث میشود در برخی طرحها از ایمپلنت بهعنوان تکیهگاه ارتودنسی (Anchorage) استفاده شود.
بنابراین، ایمپلنت در ارتودنسی حرکت نمیکند؛ اما میتواند نقش ستون ثابت را برای حرکت دادن دندانهای دیگر بازی کند؛ به شرطی که جای آن از قبل درست انتخاب شده باشد.
ایمپلنت حین ارتودنسی در چه شرایطی منطقی است؟
بهطورکلی، انجام ایمپلنت حین ارتودنسی فقط زمانی منطقی است که چند شرط مهم رعایت شده باشد:
- فضا برای دندان ازدسترفته عملاً تثبیت شده باشد: یعنی ارتودنتیست قبلاً با براکتها و سیمها، فاصله لازم را باز یا مرتب کرده و دیگر قصد تغییر اساسی در این فضا ندارد. در غیر این صورت، اگر زود ایمپلنت بگذارید و بعداً تصمیم بگیرید کمی فضا را بازتر یا بستهتر کنید، ایمپلنت مثل یک ستون مزاحم وسط مسیر خواهد بود.
- حرکتهای اصلی دندانها در ناحیه مورد نظر تمام شده باشد: اگر هنوز قرار است دندانهای مجاور به جلو، عقب، چرخشی یا عمودی حرکت کنند، بهتر است صبر کرد؛ اما اگر تغییرات عمده انجام شده و فقط اصلاحات جزئی مانده است، میتوان در برخی کیسها ایمپلنت را در میانه یا انتهای ارتودنسی وارد برنامه کرد.
- بایت (اکلوژن) تا حد زیادی مشخص شده باشد: ارتودنسی فقط راجع به ردیف کردن دندانها نیست و نحوه تماس دندانهای بالا و پایین هم مهم است. در کیسهایی که طرح بایت تقریباً مشخص شده و اصلاحات اندکی باقی مانده است، همزمانی ارتودنسی و جراحی ایمپلنت میتواند منطقی باشد، بهخصوص اگر هدف، کوتاهکردن طول درمان و حفظ حجم استخوان باشد. برای محافظت از دندان ها می توانید از بهترین دهانشویه برای ارتودنسی نیز استفاده کنید.
- بیمار بزرگسال یا با رشد فکی کامل باشد: در نوجوانی که هنوز رشد فک کامل نشده، بهندرت ایمپلنت در حین ارتودنسی توصیه میشود؛ مگر در شرایط خیلی خاص و با محاسبات دقیق.
چه زمانی ایمپلنت را باید به بعد از ارتودنسی موکول کرد؟
در بسیاری از بیماران، زمان مناسب ایمپلنت بعد از ارتودنسی است و ایمپلنت حین ارتودنسی یا قبلاز آن توصیه نمیشود. این تأخیر همیشه به معنی عقب انداختن درمان نیست؛ در واقع، گاهی مهمترین کار برای حفظ مزایای طولانیمدت ایمپلنت همین صبر است.
سن و رشد فک: چرا در نوجوانان معمولاً عجله کردنخطرناک است؟
در نوجوانان، فک بالا و پایین هنوز در حال رشد است. مطالعات نشان دادهاند که اگر در این سنین ایمپلنت ثابت گذاشته شود، با ادامه رشد، دندانهای طبیعی اطراف به آرامی «بالاتر» میآیند؛ اما ایمپلنت در همان سطح قبلی میماند و در آینده کوتاهتر و فرو رفته بهنظر میرسد (این پدیده را infraocclusion مینامند). بههمیندلیل، بسیاری از متخصصان توصیه میکنند:
- در دختران معمولاً قبلاز حدود ۱۶–۱۷ سالگی
- و در پسران قبلاز حدود ۱۸–۱۹ سالگی
تا وقتی رشد فکی با رادیوگرافی و بررسیهای بالینی کامل تأیید نشده، ایمپلنت دائمی گذاشته نشود؛ حتی اگر ارتودنسی در حال انجام یا تمام شده باشد. در این سنین، جای خالی دندان معمولاً با روشهای موقت (پروتز موقت یا روکش چسبان) حفظ میشود تا بهترین زمان کاشت ایمپلنت پس از ارتودنسی فرا برسد.
وقتی هنوز فضایا بایت قطعی نشده باشد، چه باید کرد؟
اگر ارتودنتیست هنوز مطمئن نیست که دقیقاً چه مقدار فضا برای دندان گمشده لازم است، یا هنوز در حال تنظیم بایت و تماسهای دندانی (اکلوژن) است، کاشت ایمپلنت در این مرحله مثل نصب کابینت ثابت در آشپزخانهای است که هنوز دیوارها و کف آن تراز نشدهاند! نتیجه عجله میتواند اینها باشد:
- روکش ایمپلنت خیلی بلند یا کوتاه طراحی شود،
- تماسهای زودرس بین دندانهای بالا و پایین ایجاد شود،
- نیروهای جویدن بهصورت ناهماهنگ روی ایمپلنت وارد شود و در طولانیمدت به پیچها، روکش یا حتی استخوان اطراف فشار بیاورد.
در چنین مواردی، معمولاً توصیه میشود اول ارتودنسی کامل شود، بایت نهایی تثبیت شود و سپس با خیال راحت، ایمپلنت در موقعیتی گذاشته شود که با طرح نهایی لبخند و جویدن هماهنگ است.
نقشه درمان با همکاری ارتودنتیست و جراح چگونه باید باشد؟
درمان موفق فقط نتیجه نقشهای است که ارتودنتیست و جراح ایمپلنت روی آن با هم توافق کردهاند. معمولاً سناریوی رایج این است:
- مشاوره مشترک و طرح درمان با بهترین دکتر مانند دکتر الهام وزیری نهاد به عنوان متخصص ایمپلنت
- شروع ارتودنسی و جابهجاییهای اصلی
- تثبیت فضا و بایت
- کاشت ایمپلنت
در عمل، مسیر درمان از جایی شروع میشود که جراح با توجه به فضای ایجادشده و طرح لبخند نهایی، طول، قطر و زاویه مناسب ایمپلنت را انتخاب میکند، چند ماه فرصت برای جوشخوردن ایمپلنت با استخوان میدهد و سپس روکش موقت و در نهایت روکش نهایی را قرار میدهد؛ در صورت نیاز هم تنظیمات ظریف ارتودنسی برای هماهنگی کامل بایت انجام میشود.
اگر قرار باشد ایمپلنت به بعد از ارتودنسی موکول شود، معمولاً از راهحلهای موقتی مثل پروتز متحرک کوچک (فلپر)، بریج چسبان یا پونتیک متصل به سیم ارتودنسی استفاده میشود تا هم زیبایی لبخند حفظ شود و هم فضا بسته نشود.
در بعضی بیماران که تکیهگاه کافی برای حرکت دندانها ندارند، ایمپلنت دائمی (در صورت قطعی بودن موقعیت آن) یا مینیاسکروهای ارتودنسی میتوانند بهعنوان انکوریج موقت به کمک ارتودنتیست بیایند و گاهی ترکیبی از دندانها، مینیاسکرو و ایمپلنت برای کنترل بهتر نیروها استفاده میشود. در هر سناریو، مراقبت درست شرط اصلی موفقیت است:
- مسواکزدن دقیق اطراف براکتها و ایمپلنت،
- استفاده از مسواک بیندندانی یا واترجت،
- دهانشویه طبق تجویز دندانپزشک،
- پرهیز از جویدن غذاهای بسیار سفت در ماههای اول
- توجه به علائم هشدار مثل خونریزی شدید، درد کنترلنشده، تورم همراه تب، ترشح بدبو یا احساس لق شدن ایمپلنت که در صورت مشاهده باید سریعاً توسط دندانپزشک بررسی شوند.
سخن پایانی
ایمپلنت حین ارتودنسی از نظر علمی ممکن است؛ اما همهچیز به زمانبندی، تثبیت فضا و ارزیابی رشد فک و بایت بستگی دارد. در بسیاری از بیماران، صبر کردن تا پایان ارتودنسی بهترین راه برای رسیدن به نتیجهای پایدار و زیباست؛ در برخی دیگر، با برنامهریزی دقیق، میتوان بخشی از مراحل را همزمان انجام داد تا طول درمان کوتاهتر شود و استخوان بهتر حفظ شود.
برای اینکه مشخص شود ایمپلنت حین ارتودنسی برای شرایط شما مناسب است یا باید به زمان دیگری منتقل شود، ارزیابی تخصصی در کلینیک دندانپزشکی دکتر وزیری میتواند با طراحی نقشه درمان دقیق و هماهنگ بین جراح و ارتودنتیست، تصمیم را برای شما مطمئنتر و آینده لبخندتان را قابلپیشبینیتر کند.
سوالات متداول
۱. اول باید ارتودنسی انجام داد یا ایمپلنت؟
در اغلب موارد، اول ارتودنسی انجام میشود و ایمپلنت به بعد از تثبیت فضا و بایت موکول میشود. فقط در شرایط خاص و با برنامهریزی دقیق، امکان انجام همزمان وجود دارد.
۲. آیا میشود همزمان ارتودنسی و ایمپلنت انجام داد؟
بله، اما نه برای همه بیماران. این کار فقط زمانی منطقی است که رشد فک کامل شده باشد، فضا تقریباً نهایی باشد و تغییرات اصلی ارتودنسی انجام شده باشد.
۳. چرا ایمپلنت در حین ارتودنسی حرکت نمیکند؟
چون ایمپلنت به استخوان فک جوش میخورد و رباط پریودنتال ندارد. برخلاف دندان طبیعی، امکان جابهجایی با نیروهای ارتودنسی را ندارد.
۴. آیا ایمپلنت میتواند در ارتودنسی نقش تکیهگاه داشته باشد؟
بله، در برخی طرحهای درمانی از ایمپلنت یا مینیاسکرو بهعنوان انکوریج ثابت برای حرکت دادن دندانهای دیگر استفاده میشود.
۵. چرا در نوجوانان معمولاً ایمپلنت حین ارتودنسی توصیه نمیشود؟
بهدلیل ادامه رشد فک. ایمپلنت ثابت میماند اما دندانهای اطراف حرکت میکنند و در آینده ایمپلنت کوتاهتر یا فرو رفته به نظر میرسد.
۶. اگر فضا یا بایت هنوز نهایی نشده باشد، چه اتفاقی میافتد؟
کاشت زودهنگام ایمپلنت میتواند باعث بدجایی روکش، تماسهای نادرست دندانی و فشار نامناسب روی ایمپلنت در آینده شود.
۷. در چه شرایطی ایمپلنت حین ارتودنسی منطقی است؟
وقتی بیمار بزرگسال باشد، فضا تثبیت شده باشد، بایت تا حد زیادی مشخص شده باشد و فقط اصلاحات جزئی ارتودنسی باقی مانده باشد.
۸. اگر ایمپلنت به بعد از ارتودنسی موکول شود، جای خالی دندان چه میشود؟
معمولاً از پروتز موقت، روکش چسبان یا پونتیک متصل به سیم ارتودنسی برای حفظ فضا و زیبایی استفاده میشود.
۹. آیا بهداشت دهان روی زمانبندی ایمپلنت و ارتودنسی تأثیر دارد؟
بله، بهشدت. بهداشت ضعیف و التهاب لثه ریسک شکست ایمپلنت را بالا میبرد و معمولاً باعث تأخیر در کاشت ایمپلنت میشود.
۱۰. نقش همکاری ارتودنتیست و جراح ایمپلنت چیست؟
کاملاً حیاتی است. تصمیم درست فقط با طرح درمان مشترک، اسکنها و هماهنگی دقیق بین این دو تخصص گرفته میشود.
